همه ما برای اینکه از وضعیت جسمانی و سلامت‌مان خبر داشته باشیم، حداقل سالی دو بار باید از نظر پزشکی مورد بررسی قرار گیریم و آزمایش‌های گوناگونی را انجام دهیم. آزمایش‌های روتین و منظمی که ما را نسبت به حال و روزمان آگاه می‌کنند. اما بر فرض مثال که آزمایش‌هایمان همه حاکی از خوب بودن‌مان باشند و هیچ مشکلی را هم به ما نشان ندهند، ما نباید در فاصله زمانی دو آزمایش از بررسی سلامت‌مان غافل بمانیم. شما نمی‌توانید انکار کنید که پزشک‌تان تنها سالی یک یا دو بار شما را می‌بیند و این خودتان هستید که هر روز و هر شب با بدنتان زندگی می‌‌کنید و می‌توانید بهترین قاضی برای صدور حکم سلامت‌تان باشید، البته اگر بدانید که چگونه باید در جستجوی سلامت باشید. به همین منظور ما در این بخش 15 راهکاری که می‌تواند به شما کمک کند که خودتان در منزل نقش یک پزشک را برای خود ایفا کنید، به شما معرفی می‌کنیم... 

1. از قانون "خروف" پیروی کنید
خنده: حداقل روزی 15 دقیقه بخندید یا کاری را که شادتان می‌کند، انجام دهید.
رژیم غذایی: روزانه به اندازه مناسب میوه و سبزیجات مصرف کنید.
ورزش: حتما هر روز مقداری پیاده‌روی یا ورزش منظم داشته باشید.
فیبر: به اندازه کافی غذاهای حاوی فیبر مانند لوبیا و سبزیجات مصرف کنید.

2. وضعیت خواب‌تان را بررسی کنید
عموما سه راه برای مطلع شدن شما از اینکه در شبانه‌روز به اندازه کافی می‌خوابید یا نه، وجود دارد. اول؛ آیا هر روز صبح برای بیدار شدن به کوک کردن ساعت نیاز دارید؟ دوم؛ آیا بعدازظهرها خواب‌آلود می‌شوید و این خواب‌آلودگی روی فعالیت‌هایتان تاثیر می‌گذارد؟ و سوم؛ آیا بلافاصله بعد از شام یک چرت کوتاه می‌زنید؟ اگر جواب شما به هر یک از این سوال‌ها مثبت است، یعنی اینکه شما برای بهره‌مندی کامل از سلامت به خواب بیشتری نیاز دارید. اما اگر شما به اندازه کافی می‌خوابید و باز هم از این مشکلات رنج می‌برید که باید حتما با پزشک‌تان در مورد کمبود انرژی بدن‌تان صحبت کنید. فردی که خواب خوبی دارد، باید هر روز صبح بدون نیاز به فرد دیگر یا ساعت زنگی از خواب بیدار شود. او نباید در طول روز احساس کسلی و خواب‌آلودگی داشته باشد و حتی کمی انرژی هم برای انجام فعالیت‌های بعد از شام برایش باقی بماند. (مانند دیدن تلویزیون، مطالعه، کمی قدم زدن و صحبت با خانواده)

3. برس مویتان را چک کنید
با این کار می‌توانید میزان ریزش موهایتان را بسنجید. اگر دیدید که موهایتان بیش از حد می‌ریزد، از پزشک‌تان بخواهید که سطح فریتین خون‌تان را بررسی کند تا از میزان ذخیره آهن بدن شما مطلع گردد. برخی مطالعات نشان داده‌اند که رابطه مستقیمی بین ریزش مو و فقر آهن در بدن وجود دارد. یکی دیگر از عوامل موثر و رایج در ریزش مو هم بیماری تیرویید است.

4. حواس‌تان به رنگ ادرارتان باشد!
شاید این کار در نگاه اول مسخره به نظر برسد، اما با انجام دادن آن شما دیگر مجبور نیستید لیوان به دست پشت در دست‌شویی آزمایشگاه‌ها صف بکشید! ادرار شما باید به طور طبیعی رنگی روشن و شفاف داشته باشد. ادرار پررنگ و بدبو نشانه کمبود آب بدن شماست و این یعنی اینکه باید میزان مصرف مایعات روزانه‌تان را افزایش دهید. اما اگر زیاد مایعات می‌خورید و باز هم ادرارتان پررنگ است، باید حتما با پزشک‌تان مشورت کنید. اگر هم رنگ ادرارتان زرد روشن است که باید دور قرص‌های ویتامین B که احیانا مصرف می‌کنید را خط بکشید.

5. ضربان قلب‌تان را چک کنید
نتیجه جدیدترین تحقیقی که در نشریه معتبر پزشکی JAMA به چاپ رسیده است، نشان می‌دهد که زنانی که بعد از انجام هرگونه فعالیت ورزشی سرعت ضربان قلب‌شان کم است، دو برابر بیشتر از زنانی که ضربان قلب طبیعی دارند در معرض حملات قلبی هستند. برای بررسی ضربان قلب بعد از انجام فعالیت‌های سنگین کافی است که دست‌تان را روی قلب‌تان یا نبض مچ دست‌تان بگذارید و 15 ثانیه تعداد ضربان‌های آن را بشمارید، حالا عدد به دست آمده را ضرب در 4 کنید تا تعداد ضربان قلب‌تان در دقیقه به دست آید. سپس دو دقیقه بنشینید و پس از آن دوباره محاسبه ضربان قلب به روش فوق را انجام دهید. حالا عدد به دست آمده دوم را از اولی کم کنید، اگر عدد حاصل کمتر از 55 شد باید حتما با یک پزشک متخصص مشورت کنید.

6. بعد از 50 سالگی، هر سال قدتان را اندازه‌گیری کنید
اهمیت این کار برای خانم‌ها خیلی بیشتر است زیرا به وسیله آن می‌توانند از وضعیت و سلامت اسکلت بدن خود مطلع شوند. تغییر در اندازه استخوان‌ها و در نتیجه کوتاه‌تر شدن قد می‌تواند زنگ خطری برای آگاه کردن شما از سطح تراکم استخوان‌تان باشد چون بعد از 50 سالگی است که سر و کله پوکی استخوان کم‌کم پیدا می‌شود. بنابراین از انجام دادن تست‌های سنجش تراکم استخوان غافل نشوید چرا که انجام دادن این‌گونه تست‌ها شما را زودتر نسبت به بیماری‌تان آگاه می‌کند تا اندازه‌گیری تغییر قد.

7. اگر دیابت دارید، هر روز وضعیت پاهایتان را بررسی کنید
این بررسی باید شامل مشاهده دقیق پا از نظر وجود هرگونه تاول، زخم، پوسته‌پوسته‌شدگی، بریدگی، قارچ یا ضرب‌دیدگی باشد زیرا افرادی که دیابت دارند معمولا تخریب اعصاب پای‌شان خیلی سریع رخ می‌دهد و هرگونه زخم یا علایم دیگری که ذکر شد می‌توانند این روند تخریب را سریع‌تر کنند. بنابراین شما می‌توانید با بررسی شخصی پایتان در خانه و چک کردن منظم سطح قندخون‌تان از آسیب‌دیدگی اعصاب پاهای‌تان جلوگیری کنید.

8. یک تست مردانه
این واقعیتی انکارناپذیر است که زنان بیشتر از مردان به سلامت خود اهمیت می‌دهند و همین مردان بی‌توجه باید بدانند که تنها با چند روش ساده به راحتی می‌توانند در تشخیص زودهنگام سرطان بیضه به خودشان کمک زیادی کنند مانند تست‌های ساده‌‌ای که زنان برای تشخیص سرطان پستان روی خود انجام می‌دهند. شما آقای محترم! اگر هر ماه این سه کاری را که به شما می‌گوییم انجام دهید، می‌توانید کوچک‌ترین مشکلی که شما را در خطر ابتلا به سرطان بیضه قرار می‌دهد شناسایی کرده و در جهت درمان زودهنگام آن بکوشید:

الف- جلوی آیینه بایستید. وجود هرگونه برآمدگی و بادکردگی غیرطبیعی روی پوست دور و بر آلت تناسلی‌تان می‌تواند زنگ خطری باشد.

ب- به وسیله هر دو دست‌تان، بیضه‌هایتان را آزمایش کنید. به این صورت که انگشت سبابه و میانی‌تان را زیر و شست‌تان را روی بیضه قرار دهید. حالا بیضه‌تان را به وسیله انگشتان به حرکت درآورید. وقتی که این کار را انجام می‌دهید، نباید هیچ دردی را احساس کنید. وجود درد یعنی نیاز به مراجعه به پزشک. راستی! اگر یکی از بیضه‌هایتان کمی بزرگ‌تر از آن یکی به نظر رسید، نگران نباشید.

ج- اگر برآمدگی سفت و غیرطبیعی روی بیضه‌هایتان دیدید، بدون اتلاف وقت به یک متخصص ارولوژیست مراجعه کنید. این برآمدگی ممکن است فقط یک عفونت ساده باشد با یک درمان ساده‌تر، اما اگر شروع سرطان بیضه باشد، خیلی سریع و بدون علامت در بدن‌تان گسترش پیدا می‌کند، پس مراجعه به پزشک در مراحل اولیه عاقلانه‌ترین کار به نظر می‌رسد. فراموش نکنید که هر برآمدگی که با دست قابل لمس و حرکت باشد، نشانه سرطان نیست اما بررسی آن توسط یک پزشک می‌تواند خیال‌تان را راحت کند.

9. تست "افتادن" را انجام دهید
اگر شما به پوکی استخوان مبتلا باشید، به دردسر می‌افتید. اگر زمین بخورید، از پله‌ها به پایین پرتاب شوید یا پایتان پیچ بخورد، انجام دادن یک تست ساده شخصی برای اینکه مطمئن شوید به این بیماری مبتلا هستید یا نه بسیار برایتان مفید است. تست افتادن به این صورت است که شما باید یک پای‌تان را بالا بگیرید و بتوانید به راحتی روی پای دیگرتان به مدت 12 ثانیه بدون از دست دادن تعادل و جلو و عقب رفتن بایستید. شما باید این تست را روی هر دو پای‌تان انجام دهید و اگر تا 80 سال سن داشته باشید حداقل تا 12 ثانیه دوام بیاورید. اگر نتوانستید تعادل‌تان را حفظ کنید یا در کمتر از 12 ثانیه به زمین خوردید، حتما باید با یک پزشک یا فیزیوتراپیست مشورت کنید و از او بخواهید ورزش‌هایی برای تقویت استخوان‌ها و عضلات‌تان به شما معرفی کند.

10. هر شش ماه یک‌بار فشارخون‌تان را کنترل کنید
شما می‌توانید این کار را حتی با دستگاه‌های فشارسنج‌ خانگی هم انجام دهید. فقط توجه داشته باشید که اگر رقم بالایی نمایش داده شد، باید یک روز صبر کنید و روز بعد دوباره فشارتان را بگیرید. اگر همان ارقام دوباره تکرار شدند، مراجعه به پزشک برای شما ضروری می‌شود.

11. هر 3 تا 6 ماه یک‌بار ضربان نبض پاهایتان را بررسی کنید
2 رگ ضربان‌دار در پاهایتان وجود دارد که شما قادر به پیدا کردن آنها هستید: یکی از آنها را می‌توانید در قسمت میانی روی پای‌تان بیابید و دیگری را درست داخل مچ پا، پایین قوزک.
از این دو رگ، رگی که در زیر قوزک پای‌تان واقع شده است، به خاطر محل قرار گرفتن‌اش مهم‌تر است. پس سعی کنید آن را بیابید و ضربان نبض‌اش را چک کنید. اگر ضربان رگ‌ها ضعیف بود یا به سختی آن را پیدا کردید حتما با پزشک‌تان مشورت کنید، مخصوصا اگر پادرد هم دارید و دیابتی هم هستید.

12. هر 2 یا 3 ماه یک‌بار پوست خود را بررسی کنید
برای این کار کلیه لباس‌هایتان را از تن‌تان خارج کنید و از فرق سر تا نوک پای‌تان را از نظر وجود هر نوع خال، جوش یا تغییر در اندازه خال‌هایتان به دقت مورد ارزیابی قرار دهید. برای انجام این کار به یک آیینه قدی بزرگ هم احتیاج دارید. پوست سر و بین انگشت‌هایتان را هم از قلم نیندازید. بعد از بررسی‌ها اگر موارد نگران‌کننده‌ای مشاهده کردید که حتما با یک پزشک متخصص پوست و مو صحبت کنید.

اگر در بدن‌تان خال‌های جدیدی مشاهده کردید، اول این 4 تست را روی‌شان انجام دهید و اگر دیدید جواب همه مثبت بود، حتما به پزشک‌تان وجود آنها را اطلاع دهید:
تست 1- وقتی که با ناخن خال‌تان را از وسط به دو قسمت می‌کنید، دوباره به حالت اولیه برنگردد.
تست 2- لبه‌های خال‌تان ناهموار باشد.
تست 3- رنگ خال‌تان طبیعی نباشد.
تست 4- خال‌تان بیشتر از 7 میلی‌متر قطر داشته باشد.

13. مراقب ناخن‌هایتان باشید
عدم رشد مناسب ناخن‌ها یا وجود هرگونه عفونت یا قارچ روی آنها باید سریعا به پزشک اطلاع داده شود.

14. یک تست زنانه
پستان‌های خود را از نظر وجود سرطان هر ماه بعد از عادت ماهیانه مورد بررسی قرار دهید. اگر هم که یائسه شده‌اید، اول هر ماه را برای انجام این آزمایش در نظر بگیرید. جامعه سرطان آمریکا این چند آزمایش و دستورالعمل خانگی را به همه خانم‌ها توصیه می‌‌کند:
به پشت دراز بکشید و دست راست‌تان را زیر سرتان بگذارید.
سه انگشت میانی دست چپ خود را دور تا دور پستان راست‌تان بکشید تا مطمئن شوید هیچ‌گونه برآمدگی غیرطبیعی یا توده‌ای در آن وجود ندارد. با حرکت دایره‌ای انگشتان می‌توانید کل بافت پستان را مورد بررسی قرار دهید.
با 3 انگشت خود، 3 سطح پستان‌تان را مورد بررسی قرار دهید، یعنی انگشت سبابه را خیلی نرم روی بافت پستان بکشید تا برآمدگی‌های سطحی را حس کنید. انگشت میانی را کمی با فشارتر حرکت دهید تا وجود داشتن یا وجود نداشتن توده را در بخش‌های عمیق‌تر پستان حس کنید و انگشت کناری را هم با فشار زیاد حرکت دهید تا بتواند بهتر بافت نزدیک به قفسه سینه را حس کند.
چرخش انگشتان را از بالا تا استخوان ترقوه و گردن و از پایین تا زیر جناغ سینه ادامه دهید.
تمام این مراحل را با گذاشتن دست چپ زیر سر، به وسیله انگشتان دست راست‌تان روی پستان چپ‌تان هم امتحان کنید.
در حالی که جلوی آیینه ایستاده‌اید، دستان‌تان را از پشت روی باسن‌تان قرار دهید طوری که کمی سینه‌تان به سمت جلو متمایل شود. حالا پستان‌هایتان را از نظر اندازه و شکل با هم مقایسه کنید. اگر مشکلی نداشته باشید، نباید در شکل و اندازه پستان‌هایتان تفاوت محسوسی دیده شود.
در حالی که ایستاده‌اید، یکی از دستان‌تان را به سمت بالا ببرید و با دست دیگر زیر بغل‌تان را از نظر وجود هر گونه توده یا برآمدگی مورد آزمایش قرار دهید. این کار را در جهت مخالف هم تکرار کنید تا جای نگرانی برایتان باقی نماند. در صورت لمس هرگونه برآمدگی غیرطبیعی پزشک خود را حتما در جریان بگذارید.

15. حتما میزان توده بدنی یا همان BMI خود را بدانید
این مقیاس چون رابطه مستقیمی با قد و وزن شما دارد، می‌تواند سالم و طبیعی بودن و یا نبودن وزن و در نتیجه سلامتی‌تان را نشان دهد. یک فرد سالم باید شاخص توده بدنی‌اش بین 5/18 تا 9/24 باشد. اگر BMI بین 25 تا 30 دارید، یعنی اینکه اضافه‌وزن و چاقی بلای جان‌تان شده است و شما در معرض خطر ابتلا به انواع بیماری‌ها و از دست دادن سلامت‌تان هستید. BMI بیشتر از 30 هم که یعنی شما بیش از اندازه چاق هستید و اگر فکری به حال کم کردن وزن‌تان نکنید، حتما با مشکلات جدی روبه‌رو می‌شوید. 

منبع: روزنامه سلامت - ندا احمدلو